Η μυθοπλασία υπήρξε ένα χαρακτηριστικό όλων των λαών στην εξέλιξή τους. Ιστορίες και παραμύθια που μεταφέρονται από γενιά σε γενιά, ενώ παράλληλα νέες ιστορίες δημιουργούνται συνεχώς. Μεγάλο μέρος από τη μυθοπλασία ενός λαού απευθύνεται στα παιδιά, είτε με τη μορφή διδακτικών ιστοριών, είτε με τη μορφή παιδικών ηρώων οι οποίοι καλούνται να ανταπεξέλθουν ορισμένες δυσκολίες που εμφανίζονται στο δρόμο τους. Πολλές ιστορίες φτάνουν και στον κινηματογράφο ή την τηλεόραση, ενώ δεκάδες ψηφιακά παιχνίδια δημιουργούνται ετησίως με αντίστοιχο περιεχόμενο. Τα παιδιά φαίνεται να αγαπάνε ιδιαίτερα και να προτιμούν τέτοια παιχνίδια, καθώς και τις ιστορίες που αφορούν κάποιον σούπερ ήρωα.
Συχνά οι γονείς εκδηλώνουν την ανησυχία τους για την υπερβολική ενασχόληση και ταύτιση των παιδιών με κάποιο παιχνίδι ή ταινία. Θεωρούν ότι οι παιδικοί ήρωες, όπως προβάλλονται πλέον, ενισχύουν την επιθετικότητα και προωθούν την βία. Είναι όμως βάσιμοι οι φόβοι των γονέων ή αντίθετα οι παιδικοί ήρωες έχουν πραγματική σημασία για ένα παιδί που μεγαλώνει θαυμάζοντάς τους; Σύμφωνα με τους αναπτυξιακούς ψυχολόγους, η ύπαρξη των παιδικών ηρώων συντείνει στην ψυχοσυναισθηματική εξέλιξη του παιδιού με ποικίλους τρόπους, τους οποίους θα αναλύσουμε στη συνέχεια.
- Οι παιδικοί ήρωες δυναμώνουν τα παιδιά. Τις περισσότερες φορές τα παιδιά επιλέγουν να ταυτιστούν με έναν ήρωα ο οποίος έχει κοινά σημεία μαζί τους. Τα βιώματα, οι ανάγκες, οι ανησυχίες και οι φόβοι του κάθε παιδιού είναι και οι βασικοί παράγοντες που θα «κατευθύνουν» στην επιλογή του ήρωα με τον οποίο θα ταυτιστούν. Συνήθως ο ήρωας αυτός, αφού έρθει αντιμέτωπος με πολλές δυσκολίες, καταφέρνει να επιτύχει τον στόχο του και να δώσει ένα «happy end» στην ιστορία του. Τα παιδιά ως θεατές αυτής της διαδικασίας μαθαίνουν να μην εγκαταλείπουν την προσπάθεια παρά τις δυσκολίες και να επιμένουν μέχρι να δικαιωθούν. Ταυτόχρονα η θετική κατάληξη της ιστορίας ενισχύει ακόμα περισσότερο την αισιοδοξία και το θάρρος του παιδιού. Την ίδια στιγμή όμως γίνεται εμφανές ότι παρά τις αρετές του ήρωα τίποτα δεν έρχεται χωρίς προσπάθεια δίνοντας έμφαση στην αγωνιστικότητα που χρειάζεται η ζωή.
- Οι παιδικοί ήρωες διευρύνουν τη φαντασία. Το σημαντικότερο χαρακτηριστικό της παιδικής ηλικίας είναι ίσως η φαντασία και οι ανεξάντλητες δυνατότητες που έχει. Ένα παιδί μπορεί να απασχολειθεί για ώρες με ένα απλό αντικείμενο στο οποίο, με τη δύναμη της φαντασίας, προσδίδει πολλές διαφορετικές υποστάσεις και φτιάχνει ατελείωτες ιστορίες. Οι ήρωες των ιστοριών ουσιαστικά «προσκαλούν» τα παιδιά στον δικό τους κόσμο, καλλιεργώντας την ικανότητά τους να φτιάξουν σενάρια και να πρωταγωνιστήσουν μέσα σε αυτά.
- Οι παιδικοί ήρωες ως πρότυπα προς μίμηση. Η παιδική ηλικία χαρακτηρίζεται ιδιαίτερα από την ανάγκη των παιδιών να έχουν κάποιες φιγούρες ως πρότυπα προς μίμηση. Η ανάγκη αυτή γίνεται ακόμα πιο έντονη όταν προέρχονται τόσο από μονογονεϊκές οικογένειες όσο και από οικογένειες όπου ο χρόνος των παιδιών με τους γονείς είναι περιορισμένος. Στις περιπτώσεις αυτές, ένας φανταστικός ήρωας μπορεί να υποκαταστήσει, όσο αυτό είναι δυνατόν, την γονική παρουσία.
- Το παιδί μαθαίνει να ξεχωρίζει το «καλό» και το «κακό». Ένα από τα προτερήματα που θαυμάζουν, κατά κύριο λόγο, στους ήρωες τα παιδιά, είναι η ικανότητα που έχουν να ξεχωρίζουν το «καλό» και το «κακό». Έχοντας αυτή την αρετή, οι παιδικοί ήρωες υπερασπίζονται τους αδύναμους και τιμωρούν τους κακούς για ότι άδικο έχουν κάνει. Με τον τρόπο αυτό ενισχύεται η αίσθηση του δικαίου και το παιδί συμπάσχει επί της ουσίας με τους αναξιοπαθούντες της ιστορίας.
- Ενισχύεται η ανεξαρτησία αλλά και η αξία της συλλογικότητας. Στις περισσότερες ιστορίες, ο ήρωας έρχεται αντιμέτωπος με τις δυσκολίες τις οποίες καλείται να αντιμετωπίσει μόνος. Πολύ συχνά όμως έχει σύμμαχο και συνεργάτη έναν πιστό φίλο ή μια ομάδα με την οποία συνεργάζεται. Έτσι, ενώ αρχικά προβάλλεται η ανάγκη να δράσει μόνος του, στην πορεία αποκαλύπτεται και η αξία της συνεργασίας και της συλλογικότητας όταν το απαιτεί η περίσταση.
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Halim, M. L. D. (2016). Princesses and Superheroes: Social‐Cognitive Influences on Early Gender Rigidity. Child Development Perspectives, 10(3), 155-160.
Haen, C. R. A. I. G. (2011). The therapeutic use of superheroes in the treatment of boys. Engaging boys in treatment: Creative approaches to the therapeutic process, 153-175
