Τι είναι Ψυχική Υγεία

“Η ψυχική υγεία συνεπάγεται συμπεριφορά θερμή, γενναιόδωρη και γεμάτη κατανόηση,

συναίσθημα τρυφερό, στάση εγκάρδια και πράξεις αλληλεγγύης…”

Χόρχε Μπουκάι ”Ο Δρόμος της ευτυχίας”

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η ψυχική υγεία δεν προϋποθέτει μόνο την απουσία κάποιας ψυχικής διαταραχής αλλά ορίζεται ως κατάσταση συναισθηματικής ευεξίας, όπου το άτομο μπορεί να ζει και να εργάζεται µε άνεση μέσα στην κοινότητα και να ικανοποιείται από τα προσωπικά του χαρακτηριστικά επιτεύγματα.

Το άτομο αντιλαμβάνεται τις ικανότητες και τις δυνατότητές του, μπορεί να αντιμετωπίσει το άγχος της καθημερινότητας, να εργαστεί παραγωγικά και δημιουργικά και είναι σε θέση να συνεισφέρει στην ευρύτερη ομάδα στην οποία ανήκει. Δίνεται έμφαση δηλαδή στη λειτουργικότητα του ατόμου στο ευρύτερο κοινωνικό του περιβάλλον, μέσα από την συμβίωση και την συνλειτουργικότητα με άλλα άτομα, καθώς η ψυχική του υγεία εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από τον τρόπο που σχετίζεται µε τους άλλους ανθρώπους.

Πάνω από το ένα τρίτο των ανθρώπων στις περισσότερες χώρες, αναφέρουν προβλήματα που ταιριάζουν στα κριτήρια διάγνωσης τουλάχιστον μιας από τις πιο συχνές ψυχικές διαταραχές σε κάποια φάση της ζωής τους (ΠΟΥ, 2000).

Είναι πολύ σημαντικό λοιπόν να καταλάβουμε ότι η ικανότητά μας να αντλήσουμε ευχαρίστηση και ικανοποίηση από το περιβάλλον, μας βοηθά να διατηρήσουμε τόσο την ψυχική μας ισορροπία, όσο και τη σωματική μας υγεία, δύο από τα απαραίτητα συστατικά για να έχουμε μία καλή ποιότητα ζωής. Άλλωστε δεν εμπεριέχεται τυχαία στον ορισμό της υγείας που δίνεται από τον Π.Ο.Υ., όπου: “Η υγεία είναι μια κατάσταση πλήρους σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας και όχι απλώς η απουσία ασθένειας ή αναπηρίας.”

Η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 10 Οκτωβρίου. Γιορτάστηκε για πρώτη φορά το 1992 με πρωτοβουλία της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας για την Ψυχική Υγεία, ενώ ο θεσμός της καθιερώθηκε το 1994 από την Παγκόσμια Ομοσπονδία Ψυχικής Υγείας και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.) σε περισσότερες από 150 χώρες. Στόχος της είναι η ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης και η εκπαίδευση γύρω από τις ψυχικές ασθένειες σε όλο τον κόσμο, καθώς και η κινητοποίηση των προσπαθειών για τη στήριξη της ψυχικής υγείας. Η ημέρα αυτή δίνει την ευκαιρία σε όλους τους φορείς που ασχολούνται με θέματα ψυχικής υγείας να παρουσιάσουν το έργο τους, καθώς και στην ελπίδα ότι η φροντίδα της ψυχικής υγείας θα γίνει μια πραγματικότητα για τους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο που πάσχουν από ψυχικά νοσήματα.

Τι είναι η διαταραχή του τζόγου;

Η διαταραχή του τζόγου είναι ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο τζόγου συμπεριφοράς όπου κάποιος:

• αισθάνονται ότι έχουν χάσει τον έλεγχο.
• συνεχίζει να παίζει παρά τις αρνητικές συνέπειες.
• θεωρεί τον τζόγο πιο σημαντικό για αυτούς από οποιοδήποτε άλλο ενδιαφέρον ή δραστηριότητα.

Η διαταραχή του τζόγου ονομάζεται επίσης μερικές φορές ψυχαναγκαστικός τζόγος, προβληματικός τζόγος ή εθισμός στον τζόγο.

Η διαταραχή του τζόγου μπορεί να έχει μεγάλο αντίκτυπο στην προσωπική και οικογενειακή σας ζωή, στην εργασία και την εκπαίδευσή σας και στα πράγματα που απολαμβάνετε.

Στην Ελλάδα, ο τζόγος είναι μια σχετικά κοινή δραστηριότητα που οι άνθρωποι κάνουν για διασκέδαση. Ωστόσο, ορισμένοι άνθρωποι δυσκολεύονται να κρατήσουν τον τζόγο τους υπό έλεγχο.

Περίπου 1 στους 100 ανθρώπους έχει μια διαταραχή στον τζόγο. Άλλα 4 έως 7 άτομα σε κάθε 100 παίζουν σε επικίνδυνα επίπεδα που μπορεί να αποτελέσουν πρόβλημα στο μέλλον.

Τι είδη τζόγου υπάρχουν;

Οι περισσότεροι άνθρωποι γνωρίζουν τον τζόγο μέσω της λαχειοφόρου αγοράς, σε αθλήματα ή σε παιχνίδια καζίνο. Ωστόσο, μερικοί άνθρωποι μπορεί επίσης να αναπτύξουν πρόβλημα με τον τζόγο μέσω επενδύσεων και συναλλαγών ή ξοδεύοντας χρήματα σε παιχνίδια για κινητά ή διαδικτυακά παιχνίδια.

Συχνά οι άνθρωποι δεν αναγνωρίζουν ότι αυτά είναι επίσης ένα είδος τζόγου και αγωνίζονται να αναγνωρίσουν ότι έχουν χάσει τον έλεγχο.

Ποια είναι η διαφορά μεταξύ του Responsible Gaming και του Problem Gaming;

Υπεύθυνος τζόγος σημαίνει χρήση του τζόγου για ευχαρίστηση και ψυχαγωγία. Ο τζόγος μπορεί να γίνει προβληματικός όταν οι πελάτες το χρησιμοποιούν ως πηγή εισοδήματος ή όταν παίζουν για περισσότερα χρήματα από όσα έχουν την οικονομική δυνατότητα να χάσουν.

Τα προγράμματα υπεύθυνου τζόγου αφορούν πραγματικά την πρόληψη. Προορίζονται για ολόκληρη τη βάση πελατών των χειριστών τυχερών παιχνιδιών, καθώς στόχος τους είναι να σταματήσουν την ανάπτυξη προβληματικής συμπεριφοράς τζόγου εξαρχής.

Κατά ειρωνικό τρόπο, ωστόσο, τα προγράμματα υπεύθυνου τζόγου θεωρούνται συχνά προβληματικά προγράμματα τζόγου. Όλοι οι καλύτεροι ιστότοποι καταχώρισης διαδικτυακών καζίνο θα πρέπει να διαθέτουν μια ενότητα υπεύθυνων παιχνιδιών, όπως ο ιστότοπος https://dikaiakazino.gr.

Εξαιτίας αυτού, οι επισκέπτες σε τέτοιες τοποθεσίες καζίνο δεν μπορούν να αγνοήσουν τα προγράμματα υπεύθυνου τζόγου, καθώς υπάρχουν, ωστόσο, όλες οι πληροφορίες, πώς να παίξετε υπεύθυνα και πότε να σταματήσετε.

Αυτό είναι ένα πρόβλημα ορολογίας και αντίληψης που πρέπει να επιλυθεί. Πρέπει να καταλάβουμε πώς να τοποθετήσουμε αυτά τα προγράμματα για να τα κάνουμε σχετικά με όλους τους πελάτες, επειδή είναι για αυτούς.

Το θέμα για το 2017 είναι: “Η Ψυχική Υγεία στο χώρο της εργασίας”, εφόσον στον εργασιακό χώρο περνάμε πλέον το μεγάλο μέρος της ημέρας. Η δουλειά μπορεί να αποτελέσει πηγή ικανοποίησης και ευεξίας ή πηγή στρες και άλλων ψυχικών προβλημάτων. Πράγματι, ένα δυσμενές εργασιακό περιβάλλον, ενδεχομένως, να πλήξει την ποιότητα ζωής του ατόμου και να οδηγήσει σε σωματικά και ψυχολογικά προβλήματα, όπως για παράδειγμα άγχος, κατάθλιψη, χρήση και κατάχρηση ουσιών, τα οποία αν δε διαγνωστούν και αντιμετωπιστούν έγκαιρα, θα δυσχεράνουν ακόμη περισσότερο την καθημερινότητά του. Μάλιστα, το άτομο πολλές φορές λόγω της ψυχικής ασθένειας παύει να είναι παραγωγικό και εκτός από τον ψυχολογικό αντίκτυπο, έρχεται αντιμέτωπο και με τον κίνδυνο της απόλυσης.

Το θέμα για το 2016 είναι: “Πρώτες Βοήθειες Ψυχικής Υγείας για Όλους“, μία προσπάθεια προβληματισμού για τις συντονισμένες προσπάθειες ενεργούς παροχής Πρώτων Βοηθειών Ψυχικής Υγείας, ως μια διαδικασία όχι μόνο πρόληψης αλλά και διαχείρισης των ήπιων καταστάσεων που μπορούν να εμφανιστούν σε όλους μας, με γνώμονα πάντα την πεποίθηση ότι η ψυχική υγεία μας αφορά όλους.

Το θέμα για το 2015 είναι: «Αξιοπρέπεια στην Ψυχική Υγεία» με έμφαση στην αξιοπρέπεια του ατόμου με ψυχική διαταραχή.

Το θέμα για το 2014 είναι «Ζώντας με την σχιζοφρένεια» δηλώνοντας ότι ο άνθρωπος που πάσχει από σχιζοφρένεια δικαιούται να μάθει να ζει μία υγιή ζωή με την ασθένειά του, να έχει ισότιμη μεταχείριση και να αποφευχθεί ο στιγματισμός της νόσου.

Ο όρος σχιζοφρένεια επινοήθηκε από τον Ελβετό ψυχίατρο Eugen Bleuler το 1911, όπου μάλιστα ήταν και ο πρώτος που περιέγραψε περιγράψει τα συμπτώματα ως “θετικά” ή ” αρνητικά”. Η λέξη σχιζοφρένεια προέρχεται από την ελληνική ρίζα σχιζοφρενής (σχίζω) και (τας φρένας – το μυαλό) για να περιγράψει το κατακερματισμένο τρόπο σκέψης των ανθρώπων με τη διαταραχή αυτή.

Η σχιζοφρένεια είναι μια χρόνια και σοβαρή ψυχική πάθηση, που επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την λειτουργικότητα ενός ατόμου, την ικανότητά του δηλαδή να λειτουργεί παραγωγικά. Επηρεάζει τον τρόπο που σκέφτεται, που αισθάνεται και ενεργεί. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι δεν παρουσιάζει ο κάθε σχιζοφρενής τα ίδια ακριβώς συμπτώματα. Ο ορισμός της νόσου συμπεριλαμβάνει έναν μεγάλο αριθμό συμπτωμάτων καθώς και συνδυασμού τους. Μερικά από τα συμπτώματα περιγράφονται παρακάτω:
διαταραχές της σκέψης, παραισθήσεις, ψευδαισθήσεις, αποδιοργανωμένος λόγος ή συμπεριφορά, «αρνητικά» συμπτώματα (αδιαφορία, κλείσιμο στον εαυτό κ.λπ.). Πιο απλά, δυσκολία στην διατήρηση της επαφής με την πραγματικότητα, ασυνήθιστη συμπεριφορά, ομιλία που είναι δύσκολο να την παρακολουθήσει κάποιος, ενασχόληση με ασυνήθιστες ιδέες, ιδέες αναφοράς, δίνεται σε άσχετα πράγματα μια ιδιαίτερη σημασία, γίνονται εύκολα συσχετίσεις που είναι ανύπαρκτες όμως στην πραγματικότητα, επίπεδα συναισθήματα, αλλαγές στον τρόπο που τα πράγματα φαίνονται, ακούγονται, μυρίζουν… (ψευδαισθήσεις), διαταραχές του ύπνου, διαταραχές της όρεξης, … Όπως καταλαβαίνουμε λοιπόν, το άτομο που πάσχει από σχιζοφρένεια υποφέρει!

Σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ., οι ψυχικές διαταραχές έχουν υψηλά ποσοστά σε όλο τον κόσμο.

• Πάνω από 450 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως πάσχουν από ψυχικές διαταραχές
• Κάθε χρόνο, περίπου 165 εκατομμύρια Ευρωπαίοι (38,2%) εμφανίζουν κάποιο είδος ψυχικής διαταραχής.
• Οι ψυχικές διαταραχές στο 60% ξεκινούν στην εφηβεία, όπου ή δεν δίνεται η κατάλληλη σημασία και αγνοούνται ή παρουσιάζεται άρνηση του προβλήματος. Έτσι η νόσος γίνεται χρόνια και ο πάσχων να έχει ήδη περιθωριοποιηθεί, όταν η νόσος χειροτερέψει και φτάσει στα χέρια των ειδικών μετά από 10-15 χρόνια.
• Η κατάθλιψη εμφανίζεται σε παγκόσμια κλίμακα περίπου σε 154 εκατομμύρια άτομα, ενώ μέχρι το 2020 θα είναι η 2η αιτία θανάτου σε όλο τον κόσμο.
• 1 στους 10 ανθρώπους πάσχει από κατάθλιψη και 1 στους 5 θα βιώσει κατάθλιψη κατά τη διάρκεια της ζωής του
• Η σχιζοφρένεια συναντάται σε πάνω από 25 εκατομμύρια άτομα παγκοσμίως.
• Οι διαταραχές που σχετίζονται με κατάχρηση αλκοόλ φτάνουν τα 95 εκατομμύρια κρούσματα.
• Η σχιζοφρένεια είναι μια από τις 10 συχνότερες αιτίες αναπηρίας στον κόσμο και οι πάσχοντες είναι συχνά θύματα δολοφονίας.
• Αν και η σχιζοφρένεια είναι μια σοβαρή ασθένεια που επηρεάζει 26 εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο (αν προσθέσουμε την οικογένεια και τους φροντιστές επηρεάζει πολλά περισσότερα εκατομμύρια ανθρώπους), περίπου το 50% θα έχει ένα καλό αποτέλεσμα αν είναι διαθέσιμες από την αρχή πηγές στήριξης όπως οι κατάλληλες ψυχικές υπηρεσίες υγείας στις κοινωνικό – οικονομικές πτυχές της καθημερινής ζωής, μέσα από την πρόσβαση στη στέγαση, στην εκπαίδευση, στην αναψυχή, στην απασχόληση, στην πνευματικότητα και στις κοινωνικές σχέσεις. Μάλιστα το 90 % των ατόμων με σχιζοφρένεια ζουν χωρίς θεραπεία στον αναπτυσσόμενο κόσμο.
• Οι πάσχοντες πεθαίνουν 15 έως 20 χρόνια πιο νωρίς από τους μη πάσχοντες, έχουν 6-7 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να είναι άνεργοι σε σχέση με το γενικό πληθυσμό, ενώ είναι πολύ συχνά άστεγοι. 50% εξ αυτών επιχειρούν να αυτοκτονήσουν και 5-10% αυτοκτονούν.
• Οι συγγενείς των ασθενών (που κυρίως είναι οι γονείς τους στο 68%) παρουσιάζουν έντονα προβλήματα στη σωματική τους υγεία, καθώς υποφέρουν από στρες και δεν φροντίζουν τον εαυτό τους επειδή δεν έχουν τον χρόνο για τη δική τους φροντίδα καθώς η έννοια τους είναι ο γιος ή η κόρη που συνήθως απορροφά όλη τους την ενέργεια. Η βασική τους έγνοια είναι το τι θα γίνει το παιδί τους όταν οι ίδιοι φύγουν από τη ζωή.
• Οι περισσότεροι άνθρωποι που πάσχουν από σχιζοφρένεια ανταποκρίνονται καλά στη θεραπεία. Η πρόληψη μελλοντικών υποτροπών αποτελεί κρίσιμο στόχο της θεραπείας.

Η κατάθλιψη στην χώρα μας

Μελέτη του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγιεινής (ΕΠΙΨΥ, 2013), που πραγματοποιήθηκε σε τυχαίο αντιπροσωπευτικό δείγμα του πληθυσμού, έδειξε ότι η μηνιαία επικράτηση της μείζονος κατάθλιψης, δηλαδή εκείνης που χρήζει άμεσα θεραπείας, ανέρχεται σε ποσοστό 12,3% του ελληνικού πληθυσμού. Σε σύγκριση με τα προηγούμενα χρόνια τα ποσοστά της κατάθλιψης το 2008 ήταν 3,3%, το 2009-6,8% και του 2011-8,2%.

• Οι γυναίκες φαίνεται πως πλήττονται από κατάθλιψη σε μεγαλύτερο ποσοστό (15,6%) σε σχέση με τους άνδρες (9%).
• Οι ηλικιακές ομάδες που είναι πιο ευάλωτες είναι αυτές των 35-44 και των 55-64 ετών
• Παρουσιάζεται υψηλότερη στα άτομα με χαμηλό εκπαιδευτικό επίπεδο (20,9%) και μικρότερη σε αυτά με ανώτερο/ανώτατο εκπαιδευτικό επίπεδο (7,2%)
• Ο ένας στους δύο Έλληνες (50%) με οικογενειακό εισόδημα 0 – 400 ευρώ πληροί τα κριτήρια της
• Σχετικά με την εργασιακή κατάσταση, οι άνεργοι σε ποσοστό 19,8% βρέθηκαν να πληρούν τα διαγνωστικά κριτήρια της μείζονος κατάθλιψης, ποσοστό υπερδιπλάσιο από το αντίστοιχο των ατόμων που εργάζονται (9,8%).
• Το 80% όσων πάσχουν από κατάθλιψη αναζητούν βοήθεια και λιγότερο από το 50% καταφεύγει στην ιατρική στήριξη συνήθως λόγω της μη αποδοχής της ασθένειας, από τον φόβο του στιγματισμού και της κοινωνικής κατακραυγής.

Ο Προσομοιωτής Σχιζοφρένειας

Πριν 2 χρόνια, στην Αίγλη Ζαππείου και στο πλαίσιο του Διεθνούς Συνεδρίου «Ζώντας με τη Σχιζοφρένεια», φιλοξενήθηκε το λεωφορείο της …σχιζοφρένειας (Schizophrenia Bus). Πρόκειται για έναν προσομοιωτή που χρησιμοποιεί surround ήχο, βίντεο 3D και κίνηση, κάνοντας εφικτό για τον επισκέπτη να βιώσει τις συνέπειες των ακουστικών και οπτικών ψευδαισθήσεων. Κάθε διαδρομή μέσω του προσομοιωτή είναι μοναδική και προσαρμοσμένη στον επιμέρους επισκέπτη.

Στόχος ήταν μέσω της προσομοίωσης, οι επαγγελματίες υγείας, οι φροντιστές, οι οικογένειες και οι φίλοι των ατόμων με ψυχική νόσο, καθώς και δημοσιογράφοι του ιατρικού ρεπορτάζ, να ζήσουν μια μοναδική βιωματική εμπειρία, ακολουθώντας τα βήματα ενός ατόμου με σχιζοφρένεια μέσα σε μια καθημερινότητα, όπου ακόμα και μια διαδρομή διάρκειας 15 λεπτών προς το φούρνο μέσω ενός εμπορικού δρόμου παύει να αποτελεί μια απλή διαδικαστική υποχρέωση της ημέρας.

Στο συνέδριο τονίστηκαν τα παρακάτω:

Οι πάσχοντες από σχιζοφρένεια δεν χαίρουν της ίδιας φροντίδας με τους μη πάσχοντες. Χαρακτηριστικά, σπάνια υποβάλλονται σε αγγειοπλαστική και σπάνια εισάγονται σε νοσοκομείο όταν έχουν επιπλοκές διαβήτη, ενώ δεν υποβάλλονται σε θεραπεία διακοπής καπνίσματος (στην Αμερική 88% καπνίζουν έναντι μόνον 18% του γενικού πληθυσμού). Επιπλέον, δεν προφυλάσσονται από τη χρήση ουσιών, πράγμα που έχει κρίσιμη σημασία, καθώς ένας από τους πυροδοτικούς μηχανισμούς της σχιζοφρένειας είναι η χρήση χασίς.

Στο συνέδριο έγινε επίσης και η ψήφιση της «Διακήρυξης των Αθηνών για τη Σχιζοφρένεια», στην οποία υποστηρίζεται η ανάγκη για πρόληψη και θεραπεία των ανθρώπων με σχιζοφρένεια καθώς και η προαγωγή της Ψυχικής Υγείας στον τομέα της σχιζοφρένειας. Στόχος της ψήφισης αυτής της διακήρυξης αποτελεί η υπογράμμιση της σχέσης κόστους-οφέλους στη θεραπεία και την πρόληψη της σχιζοφρένειας (συγκεκριμένα, ότι η θεραπεία και η πρόληψη στοιχίζουν λιγότερο από τη μη θεραπεία και τη μη πρόληψη). Επιπλέον, θα επισημαίνονται οι δυνητικώς καταστροφικές συνέπειες της επιβολής περικοπών στις υπηρεσίες που εξυπηρετούν τους πάσχοντες από ψυχικά νοσήματα, δηλαδή τους ανθρώπους που λόγω της οικονομικής κρίσης έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη για φροντίδα. Τέλος, στη διακήρυξη τονίστηκε το γεγονός ότι υπάρχουν περιθώρια για την αποκατάσταση των ασθενών που πάσχουν από τη νόσο, ώστε να μπορούν να ζουν με παραγωγικό τρόπο και καλή ποιότητα ζωής.

Σήμερα, το κόστος θεραπείας ανέρχεται στα 60-80% της συνολικής δαπάνης για την ψυχική υγεία. Σύμφωνα με έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, τα προβλήματα ψυχικής υγείας αφορούν το 25% των επιδομάτων αναπηρίας σε ολόκληρη την ΕΕ.

Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι ενώ τα προβλήματα στην ψυχική υγεία του πληθυσμού αυξάνονται, λόγω της οικονομικής κρίσης, η χρηματοδότηση στις δημόσιες μονάδες παροχής υγείας γίνεται προβληματική.

Επιδράσεις στην ψυχική υγεία

Όλοι μπορούμε να καταλάβουμε ότι η ψυχική μας υγεία επηρεάζεται από κοινωνικούς, ψυχολογικούς και βιολογικούς παράγοντες. Είναι γεγονός λοιπόν ότι αλλαγές στον κοινωνικό-οικονομικό τομέα, στις συνθήκες εργασίας, στο βιοτικό επίπεδο, όπου η ποιότητα ζωής επηρεάζεται αρνητικά, μπορούν να επηρεάσουν την ζωή ενός ατόμου σε οποιαδήποτε φάση της ζωής του. Αρκετοί άνθρωποι είναι περισσότερο ευάλωτοι σε τέτοιου είδους αλλαγές χωρίς να μπορούν εύκολα να αφήσουν το “παλιό” που τους έδινε την σιγουριά και την ασφάλεια και να προχωρήσουν στο “καινούργιο” άγνωστο, που το βλέπουν δύσκολο, σκουρόχρωμο και γεμάτο ανασφάλεια.

Γιατί οι ψυχικές παθήσεις δεν έχουν την κατάλληλη αντιμετώπιση;

Οι ειδικοί έχουν καταλήξει σε 4 κύριες αιτίες που οδηγούν σε αυτή την κατάσταση:

• Προκατάληψη και στιγματισμός ως αποτέλεσμα άγνοιας και φόβου όχι μόνο για όσους πάσχουν αλλά και για την οικογένειά τους.
• Έλλειψη πληροφόρησης και εκπαίδευσης για το ποιες μπορεί να είναι οι επιπτώσεις αν οι διαταραχές αυτές μείνουν αδιάγνωστες και χωρίς την κατάλληλη και ενδεδειγμένη θεραπεία.
• Έλλειψη πολιτικής κατανόησης που θα βοηθήσει στην παράκαμψη αυτής της κατάστασης.
• Έλλειψη κατάλληλων πόρων ώστε να έχουν αποτελεσματική βοήθεια οι πάσχοντες και οι οικογένειές τους.

Η ψυχική ασθένεια ακόμα και σήμερα θεωρείται ταμπού. Αν και οι προσπάθειες που γίνονται από τους φορείς ψυχικής υγείας μέσω της ενημέρωσης και της πληροφόρησης για τις ψυχικές παθήσεις, χρειάζεται ακόμη δουλειά για να εκλείψουν οι προκαταλήψεις και να γίνει αποδεκτή η νόσος ώστε να μην στιγματοποιείται.

Χρειάζεται να έχουμε όλοι στο μυαλό μας ότι η ψυχική πάθηση δεν είναι τόσο μακριά και από την δική μας πόρτα. Βλέπουμε πόσο έχουν αυξηθεί τα ποσοστά σήμερα της κατάθλιψης ή της αγχώδους διαταραχής. Ποιος είναι αυτός που δεν έχει επαναλάβει πράξεις όπως να ελέγχει και να ξαναελέγχει αν έχει κλειδώσει ή αν έκλεισε τα μάτια της κουζίνας ή αν έκλεισε το θερμοσίφωνο ή αν έσβησε το σίδερο… Ας μην γυρίζουμε την πλάτη λοιπόν και το κυριότερο να μην κοροϊδεύουμε τα άτομα που πάσχουν από κάποια ψυχική πάθηση, δεν είναι κάτι που το έχουν επιλέξει!

Ας καταλάβουμε ότι όταν αισθανθούμε να έχουμε κακή ψυχική υγεία, πρέπει οπωσδήποτε να απευθυνθούμε σε έναν ειδικό ή σε ένα Κέντρο Ψυχικής Υγείας. Καλύτερα να μας καθησυχάσει ότι δεν συμβαίνει κάτι άσχημο παρά να συμβαίνει και εμείς να το αγνοούμε και να το αρνούμαστε!